Taş Testleri
Ülkemizin geleneksel mimarisinde, zemin katlar ve avluyu çevreleyen duvarlarda ana yapı malzemesi taştır. Geneleksel mimarimiz bu özelliği ile dünyada birçok araştırmaya da konu olmuştur. Ahşap bulmanın çok güç olduğu birçok bölgede, genelde giriş katı duvarları taştır ve bunun üzerine ahşap iskelet sistemi kurulmaktadır. Bu birinci katlar ise çoğunlukla ana yaşam alanlarıdır.
Aslında taş, antik dönemlerden beri yapılarda ve anıtlarda kullanılan çok önemli bir yapı malzemesidir. Taşlar, kullanıldığı yere bağlı olarak, yapının önemine, kullanım amacına, büyüklüğüne ve bulunduğu bölgeye göre farklı şekillerde işlenmiş ve şekillendirilmiştir. İnsanlar var oldukça taş, tuğla veya ahşap gibi diğer yapı malzemeleri ile birlikte her zaman yapıları oluşturan geleneksel bir yapı malzemesi olmuştur. Yapının çeşitli kısımlarında ve bunların özelliklerine göre farklı cinslerde taşlar, her dönem mimari eleman özelliğini korumuştur.
Taşların çeşitli yapılarda kullanım amaçları, farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Örneğin taşıyıcı taşlar, doğrudan yapıda taşıyıcılık görevi yapar. Yapının duvarları tamamen taş kullanılarak inşa edilir. Kaplama taşları, yapıda kullanılan bir mazlemenin üzerini kaplamak için kullanılır. Süsleme taşları, yapının çeşitli kısımlarında süsleme amacı ile kullanılır. Agrega olarak taşın kullanılması ise beton üretimindedir. Taş farklı büyüklüklerde kırılarak kum veya çakıl haline getirilir ve harç veya sıva karışımlarında kullanılır.
Tarihte olduğu gibi günümüzde de taşlar, yapılarda bu amaçlara uygun şekilde kullanılmaktadır. Taşların tarih boyunca kullanıldığı yerler genelde şunlardır: yapı temelleri, duvarlar, döşemeler, merdivenler, pencere ve kapı açıklıkları, denizlikler, eşikler, şebekeler, ayaklar, sütunlar, kemerler, tonozlar ve kubbeler.
Yapı malzemesi olarak kullanılan taşlar genel olarak moloz taş, kaba yontu taş, ince yontu taş ve kesme taş olarak sınıflandırılmaktadır. Moloz taş, ocaktan çıktığı gibi kullanılan ve işlenmemiş olan taşlardır. Kullanılırken sadece sivri uçları kabaca düzeltilir. Bu taşlar kullanıldığı zaman duvar örgüleri kaba bir görünüm taşır. Kaba veya ince yontu taşlar kullanılmadan önce şekil verilen ve kullanıldığı zaman daha düzgün bir görünüm elde edilen taşlardır. Kesme taşlar ise bütün yüzeyleri işlenmiş ve düzgün bir şekle sokulmuş yapı taşıdır.
Bugün yapı sektöründe taşların kullanım alanları ve özellikleri, ilgili yasal düzenlemelerde ve yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlarda yer almaktadır. Taşların kullanıldıkları alanlara göre taşıması gereken nitelikler ise yetkili laboratuvarlarda gerçekleştirilen testler ile tespit edilmektedir. Bu testler sırasında esas alınan birkaç standart şunlardır:
- TS EN 771-5 Kagir birimler – Özellikler – Bölüm 5: Yapay taş kagir birimler
- TS EN 771-6 Kagir birimler – Özellikler – Bölüm 6: Doğal taş kagir birimler
- TS EN 1467 Doğal taşlar – Ham bloklar – Özellikler
- TS 2824 EN 1338 Zemin döşemesi için beton kaplama blokları – Gerekli şartlar ve deney metotları
- TS 436 EN 1340 Zemin döşemesi için beton bordür taşları – Gerekli şartlar ve deney metotları
- TS EN 1341 Dış zemin döşemeleri için tabii kaplama taşları – Özellikler ve deney metotları